In het vorige deel heb ik kort naar wat cijfers over klimblessures gekeken. Duidelijk is dat veel klimmers een keer geblesseerd raken, met name aan vingers, ellebogen en schouders. In dit deel wil ik een start maken met het beschrijven van de meest voorkomende blessures. Dit is een globaal overzicht, in vervolgartikelen wil ik dieper in gaan op de blessures afzonderlijk.

Ook wil ik benadrukken: als je het vermoeden hebt dat je een (ernstige) blessure hebt, twijfel niet naar je huisarts te gaan. Ook al doe ik mijn uiterste best zo betrouwbaar mogelijke informatie te verzamelen, de informatie die ik hier geef kan nooit een vervanging zijn voor het oordeel van een medisch specialist.

Acute versus chronische blessures

Sportblessures worden vaak onderverdeeld in acute en chronische blessures. Acute blessures ontstaan plotseling, als gevolg van bijvoorbeeld vallen, botsen met een tegenstander of plotse hoge belastingen. Goede voorbeelden van acute letsels zijn botbreuken, kneuzingen, spierscheuringen of bijvoorbeeld het scheuren van een knieband. Bij klimmen zal het vaak om een val gaan of een onverwachte belasting als gevolg van bijvoorbeeld wegglijden van je voeten.

De chronische blessures worden ook wel overbelastingsblessures genoemd. Ze ontstaan geleidelijk en vertonen vaak een terugkerend patroon (recidive). Vooral in sporten waarbij dezelfde bewegingen vaak herhaald worden komen chronische overbelastingsblessures veel voor. Denk aan hardlopen, fietsen of zwemmen.

Bij klimmen komen beide vormen van blessures voor, maar de overbelastingsblessures zijn in de meerderheid. Hochholzer et al. geven aan dat het bij 69% om overbelastingsblessures gaat in vergelijking met 31% acute letsels.

Vingerblessures

Om maar gelijk met de grootste groep te beginnen: de vingerblessures. Niet alleen veel voorkomend, maar ook moeilijk te behandelen. Klimblessures aan vingers zijn vaak erg specifiek, wat het voor medici die onbekend zijn met klimmen niet makkelijker maakt. Ook het feit dat het om kleine pezen en bandjes gaat die dicht op elkaar liggen, maakt een diagnose lastig. Het enige lichtpuntje is misschien dat je er tien hebt. Bij het blesseren van één enkele vinger kun je vaak redelijk goed doorklimmen met de rest. Alhoewel je daar erg voorzichtig mee moet zijn, maar dat mag duidelijk zijn.

Blessures aan ringbandjes

Wellicht een van de bekendste klimblessures is die aan de ringbandjes. Uit de cijfers die ik eerder gaf blijkt dat het bij ongeveer 1 op de 3 vingerblessures om een blessure aan een ringbandje gaat. Het verhaal erachter is vaak heel kenmerkend: bij het vasthouden van een klein randje glijdt iemand weg, waarna een luide knal volgt in de vinger. Vaak is die knal zelfs beneden bij de zekeraar te horen. Ringbandblessures komen in verschillende gradaties voor. Soms is maar een enkel ringbandje deels of geheel gescheurd. Maar het scheuren van meerdere ringbandjes komt helaas ook vaak voor.

Chronische zwellingen van de vingergewrichten

Bij de meeste klimmers zijn op de lange termijn wel verdikkingen van de gewrichten van de vingers te zien. Maar het gaat lang niet altijd om een blessure. Een verdikking van het gewricht als gevolg van dikker wordende kapsels en een verdikking van de botuiteinden zelf kan een natuurlijke aanpassing zijn aan de extreme belastingen van klimmen. Net als spieren zich aanpassen aan de belasting passen de gewrichten van de vingers zich aan.

Maar als die zwellingen gepaard gaan met pijn en vochtophoping is er waarschijnlijk toch sprake van een ontsteking van het gewricht. Extreme houdingen zoals bij het vasthouden van arquerandjes en lange statische belastingen zijn waarschijnlijk oorzaken. Ook verklemmen van gewrichten in spleten of gaten is natuurlijk niet echt bevorderlijk voor de gezondheid ervan.

Blessures aan vingerpezen

Wellicht het grootste overbelastingsprobleem bij klimmen: de pezen van de vingerbuigers. Meestal gaat het om de buigpezen van middel- of ringvinger, ter hoogte van de midden- en basis kootjes. Een pijnlijke plek aan de binnenkant van de vinger, een voelbare verdikking of een knakkend of krakend geluid zijn kenmerkende symptomen. Dat laatste duidt er op dat de pees niet helemaal soepel meer door de peesschede loopt. Vaak is een exacte diagnose moeilijk te stellen, omdat in een klein gebied zoveel structuren liggen. Dan is het moeilijk te zeggen of het nu om een ontsteking van een pees, peesschede of toch een kapsel gaat. Ook het onderscheid met ringbandblessures is in eerste instantie moeilijk te maken. Dan zijn geavanceerdere methoden zoals bijvoorbeeld ultrageluid nodig om de juiste diagnose te stellen.

Blessures aan kapsels van de vingergewrichten

Vingergewrichten worden – net als andere gewrichten – omgeven door kapsel en banden die er voor zorgen dat het gewricht stabiel blijft en de juiste bewegingen uitgevoerd kunnen worden. Dit kapsel en de kollateraalbandjes kunnen geblesseerd raken bij extreme passieve belastingen op de gewrichten, zoals dat gebeurt bij het verklemmen van vingers in vingergaten of zijwaartse belastingen bij zij- of ondergrepen. Vaak zal een plotse en onverwachte zijwaartse belasting de oorzaak zijn van een blessure aan deze collaterale ligamenten. De pijn is duidelijk te voelen aan de zijkant van het vingergewricht en bij het dwars belasten daarvan.

Hand, pols en onderarm

Bij een deel van de handblessures gaat het om fracturen. Vaak zijn die een gevolg van een val. Maar in enkele gevallen kan de oorzaak een extreme belasting bij verklemmen of verdraaien in een spleet of vingergat zijn. Herhaalde druk en trekkrachten kunnen ook leiden tot stressfracturen in de vingers.

Blessures aan het spierpeescomplex van de onderarm

Naast het scheuren van een of meerdere ringbandjes is dit een van de andere veelvoorkomende acute blessures bij klimmen. Wat er vaak gebeurt is dat bij extreme belastingen een plotselinge pijnscheut in de onderarm te voelen is. Niet zelden gaat het om tweevingergaten. De pijn blijft aanwezig en doorklimmen zit er meestal niet in. De dagen erna is de spier voor een deel verhard, stijf en pijnlijk. Vaak is een duidelijk te lokaliseren pijnlijke streng in de lengterichting van de spier te voelen. Soms begint de pijn al in de pols of hand.

Karpaaltunnelsyndroom

Bij het karpaaltunnelsyndroom gaat het om een overbelasting van het gebied aan de binnenkant van de pols waar de pezen van de onderarm door een soort peesboog heen gaan. Dit is een blessure die ook veel bekend is in andere sporten, zoals bijvoorbeeld wielrennen. De pijn wordt veroorzaakt door het verklemmen van de nervus medianus. Vaak gaat dit gepaard met een tintelend of doof gevoel in pols en hand. Bij klimmers kan de blessure veroorzaakt worden door spiervezels die tot in de pols lopen. Deze kunnen als gevolg van training dikker worden (hypertrofie) waardoor de verklemming van de zenuw ontstaat.

Compartiment syndroom

Een compartiment syndroom is een blessure waarbij in een spier door verhoogde weefseldruk de doorbloeding wordt belemmerd en zenuwen afgeklemd raken. Vaak gaat het om spieren die omgeven zijn door botten, zoals in het onderbeen. Maar bij klimmers kan het voorkomen in de onderarmen. Het is een zeer zelden voorkomende blessure, die zowel acuut als chronisch kan optreden. Bij de acute variant ontstaat binnen 12 uur na een (extreem) zware belasting een hevige drukpijn in de spier die niet verlicht wordt met immobilisatie. Bij de chronische variant treden al tijdens het sporten stekende of krampachtige pijnen op.

Elleboogblessures

Naast alle blessures in het handgebied vormt het gebied rond de elleboog een volgende probleemzone. Deze blessures zijn vaak chronisch van aard, veroorzaakt door langdurige overbelasting.

Laterale epicondylitis

Misschien zegt deze term je weinig, maar de term “tenniselleboog” zal voor velen wel bekend zijn. Dit is een beruchte overbelastingsblessure aan de buitenkant van het ellebooggewricht, op de plaats waar de pezen van de onderarmstrekkers aanhechten. De benaming van de blessure is wat misleidend, omdat de blessure ook in veel andere sporten voorkomt. Bijvoorbeeld bij turners.

Mediale epicondilytis

De mediale epicondilytis is de plek waar een groot deel van de spieren van de vingerbuigers hun oorsprong vinden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat bij klimmers ook daar problemen kunnen ontstaan. Deze blessure is berucht bij golfers en werpers in een sport als honkbal. De plek waar de spieren aanhechten is drukgevoelig en het buigen van de pols naar binnen tegen weerstand is pijnlijk.

Tot slot kunnen er rond het ellebooggewricht problemen ontstaan bij de aanhechtingen van de pezen van biceps en triceps. Ook kan er een verdrukking optreden van de nervus radialis in de spier die voor draaiing van de onderarm naar binnen (supinatie) zorgt. Dat gebeurt als die spier door (over)belasting ontstoken raakt en als gevolg daarvan zwelt.

Schouderblessures

De schouder is één van de complexere gewrichten van het lichaam. Ook omdat het gewricht op zich zelf weinig stabiel is, moet een complex samenspel van alle spieren en pezen rond het gewricht voor stabiliteit zorgen. Verschillende slijmbeurzen rond het gewricht moeten er voor zorgen dat de bewegingen soepel kunnen verlopen. Als zo’n slijmbeurs bekneld raakt tussen de verschillende delen kan dat tot een pijnlijke blessure lijden. Een voorbeeld is de bursitis subacromialis. Als die ontstoken raakt is het gedeelte aan de voor/bovenkant van de schouder pijnlijk.

Verder komen ook instabiliteiten van het schoudergewricht voor. Bij sommige mensen zijn de gewrichten van nature al wat beweeglijker dan normaal, maar van een instabiliteit wordt gesproken als die beweeglijkheid te extreem wordt en gepaard gaat met problemen. Ook door het beschadigen van het kapsel kan zo’n luxatie ontstaan. Bij klimmers zal dat vaak aan de voorkant gebeuren.

De zogenaamde “rotator-cuff” spieren rond de schouder hebben een belangrijke stabiliserende functie voor het schoudergewricht. Daarnaast zijn ze ook belangrijk voor het uitvoeren van bepaalde bewegingen van de armen. Bij plotse hoge belastingen of juist vaak herhaalde repeterende bewegingen kunnen deze spieren overbelast raken. Dat kan bijvoorbeeld een klein scheurtje zijn in één van deze spieren.

Tot slot kan de pees van de biceps spier die aan de voorkant over het schoudergewricht loopt geblesseerd raken.

Rugblessures

Problemen in de rug hebben vooral te maken met de rugwervels. Bij slechte landingen na een val kunnen tussenwervelschijven beschadigd raken. Ook het vele overstrekken van de rug bij zowel zekeren als het klimmen van overhangende routes is waarschijnlijk oorzaak van veel problemen in de onderrug. Natuurlijk zijn de lange reizen in veel te kleine auto’s ook niet echt bevorderlijk voor de gezondheid van je rug…

Knieblessures

Bij het kniegewricht is het met name de meniscus die beschadigd kan raken. Dat gebeurt vooral bij bewegingen waarbij het been naar buiten gedraaid is en de voet op een hoge tree gezet wordt om zo uit te drukken. De meniscus is vooral gevoelig voor bewegingen waarbij een draaiing en hoge belasting samengaan. Verder komen problemen bij de laterale banden aan de zijkant van het gewricht voor. Die blessures kunnen ontstaan als je verkeerd neerkomt bij een val. Een andere knieblessure is die aan de patellapees. Dat is de pees die van je knieschijf (patella) naar je onderbeen loopt. Als deze ontstoken raakt is dat te voelen als een pijnlijk drukpunt in de pees. Met bijvoorbeeld traplopen is een doffe pijn aan de onderkant van de knieschijf te voelen.

Voet- en enkelblessures

De laatste categorie zijn de blessures aan voet en enkel. De verstuikte enkels als gevolg van verkeerd vallen zullen bij de meeste mensen die wel eens boulderen bekend zijn. Het feit dat voeten in veel te kleine schoenen gestoken zijn is in dit verband niet echt bevordelijk. Ook bouldermatten kunnen soms juist voor meer problemen zorgen, omdat een val op de rand van de mat voor nog ernstigere verstuikingen kan zorgen.

Verder komen voetdeformiteiten vaker voor bij klimmers, waarschijnlijk door de vaak kleine klimschoenen.

Conclusie

In dit artikel heb ik een kort overzicht gegeven van de verschillende blessures die er zijn bij klimmers. Ondanks de lange lap tekst heb ik de individuele blessures maar beperkt aandacht gegeven. Ik realiseer me dat ik waarschijnlijk meer vragen opwerp dan beantwoord. Ook is dit overzicht lang niet compleet. Ik hoop dit in volgende delen goed te maken.

En dit keer zal het volgende deel wat sneller volgen.

Matthijs Abeelen